Forten van 1747/1748

In 1747, tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog, was erfvijand Frankrijk ons land binnengevallen en had het onneembaar geachte Bergen op Zoom ingenomen. De val van Bergen op Zoom was een klap die hard aankwam. Deze vesting was als het ware het anker van de Zuider Waterlinie, die liep van Bergen op Zoom via Steenbergen, Dintel en Mark, Breda, Geertruidenberg tot aan Grave.

Fort Anna

De vesting Willemstad lag in tweede linie, samen met Noordschans, de vesting Klundert, Moerdijk en Drimmelen. De laaggelegen polders konden makkelijk geïnundeerd worden, maar de hoge dijken bleven daarbij gemakkelijk toegankelijk. Daarom begon men in 1747 op de dijken een aantal forten te bouwen. Dit waren eenvoudige aarden batterijen of redoutes, waar geschut kon worden opgesteld om het betreffende dijkvak te bestrijken. Zij waren voorzien van een natte gracht en omgeven door palissaden en barrières. Het ontwerp was van de kapitein-ingenieur M.M. van Oosterzee. De forten hebben geen dienst gedaan en raakten al snel in verval. Toch zijn de sporen hiervan nog steeds in het landschap te zien.

Fort Anna
Dit fort is genoemd naar Anna van Hannover, de vrouw van stadhouder Willem IV, en lag ter plaatse van het huidige fort De Hel op de kruising van de Westdijk, Helsedijk en Kraaiendijk (toen nog Heijningsedijk).
Pieter van Oldenborgh noemt het fort in 1793 Carolina. Bij het beleg der Fransen in 1793 was het fort echter al in vervallen toestand.

Fort Haaren

Fort Haaren
Gelegen op de Oostdijk bij de ingang van de huidige camping Bovensluis. Het is genoemd naar Otto Zwier van Ha(a)ren, president van de Raad van State. Waarschijnlijk was op deze plaats al in 1673 een batterij gebouwd. Het fort bestond uit een open werk met drie facen (zijden) omgeven door een natte gracht.
In 1861/1862 werd bij de aanleg van het benedendijks gelegen fort Bovensluis het vervallen fort Haaren gesloopt en opnieuw ingericht en geschikt gemaakt voor bewapening met vier kanonnen van 8 cm en Coehoornmortieren. In de 20ste eeuw werd het van ingegraven betonnen bunkers voorzien.

Fort Carolina

Fort Carolina
Gelegen ten oosten van de Tonnekreek bij het gehucht Tonnekreek op de kruising van de Tonsedijk en Buitendijk. Het is genoemd naar Carolina, dochter van prins Willem IV en Anna van Hannover. Het fort bestreek naar het oosten de Buitendijk en naar het zuiden de Tonsedijk. Bovendien was op de gorzen, vanaf de dijk tot aan het Hollandsch Diep een retranchement gebouwd, een aarden wal in zaagtandtracé. Daarvoor lag een brede gracht die in open verbinding stond met het Hollandsch Diep. De contouren van dit retranchement uit 1747 zijn nog duidelijk herkenbaar.

Fort Beaufort

Fort Beaufort
Bij Zwingelspaan, op de Zwingelspaansedijk, juist voor de kruising met de Tonsedijk/Drogedijk, lag het fort Beaufort. Het is waarschijnlijk genoemd naar mr. Joachim Ferdinand de Beaufort, Raad en Rekenmeester van de Prins van Oranje.
Het was een eenvoudige aarden wal op en aan weerszijden van de Zwingelspaansedijk (op de tekening Stoofdijk genoemd) met een natte gracht erom. Hiertoe was een coupure in de dijk aangebracht met een brug erover. Vanaf de kruising is rechts nog een verhoging en een gedeelte van de gracht als restant van het fort te zien.

Fort Hompesch

Fort Hompesch
Gelegen op en aan weerszijden van de Oudemolensedijk te Oudemolen. Het is genoemd naar Vincent Willem Graaf van Hompesch, gouverneur van Willemstad.
Het was evenals fort Beaufort een eenvoudige aarden wal met een natte gracht erom.

Fort Oranje

Fort Oranje
Gelegen op de Oude Heijningsedijk, toen nog een zeedijk. Het was een vierkant aarden fort (redoute) met rondom een natte gracht. Ter plaatse stond al het zogenaamde "Kooijhuis". Dit was eigendom van de "Aanwassen onder Fijnaart", een maatschap van landeigenaren die de gorzen in cultuur brachten. Het huis, alhoewel bijna geheel vernieuwd in 1768, bestaat nog steeds.
De redoute was 12 roeden in het vierkant en 16 ½ voet boven het maaiveld. De kruin en de walgang waren elk 16 voet breed. De breedte van de gracht was 8 roeden en de diepte 5 voet.

Overige werken
Behalve de hierboven genoemde forten die in een ring rond Willemstad lagen, werden in de omgeving nog de volgende werken gebouwd:

• -Een retranchement aan weerszijden van de haven van de Noordschans zoals bij fort Carolina.
• een batterij op de Kwartiersedijk tegenover de veerdam naar het Stampersveer.
• het fort Willem te Stampersgat.
• een batterij tegenover de dam van de Rolleplaat aan de Noord-Dintel bij het schippershuis.
• een aantal werken aan de Roode Vaart en aan weerszijden van de haven van Moerdijk.