Tijdschrift: 

Driemaal per jaar verschijnt ons tijdschrift Ravelyn. Het blad, op A 4 formaat, bevat vele artikelen over o.a. heemkunde en de geschiedenis van Willemstad en omgeving. Het Ravelyn is niet los verkrijgbaar.  Op de website van het Regionaal Archief West-Brabant te Zevenbergen www.regionaalarchiefwestbrabant.nl vindt u onder Willemstad/Bibliografie verwijzingen naar artikelen en literatuur die over Willemstad zijn verschenen. Op de studiezaal kunt u de tijdschriften of boeken ook inzien.

Boeken:

Jaarboek 1 - 1991:

• Kris-kras door 1990
  Over de kleine en grote gebeurtenissen die zich in dat jaar hebben voorgedaan.
• Gebouwen die in 1990 verdwenen door ing. P. Hartmans.
  Er verdwenen a. de landbouwschuur van de heer G.J. de Lint, Oostdijk 12, gebouwd in 1928; b. de landbouwschuur van de heer A.W. van Sprang, Westdijk 6, de tot dan de oudste schuur in de polder de Ruigenhil; c. het winkelpand Voorstraat 44, dat na enige jaren van leegstand en verval plaats heeft gemaakt voor nieuwbouw.
• Willemstad en het turfschip van Breda door Const. van Nispen.
  Op 4 maart 1590 werd Breda op verrassende wijze op de Spanjaarden heroverd. Bij de voorbereidingen speelde Willemstad een bescheiden rol.
• Een Willemstadter: Gerrit Johannes de Jongh (1845-1917) door Const. van Nispen.
  De Jongh, in Willemstad geboren en opgegroeid, werd in 1879 directeur van gemeentewerken in Rotterdam. Onder zijn leiding ontwikkelde de haven zich explosief. Drie grote havens werden aangelegd: de Rijnhaven, de Maashaven en de Waalhaven. Ook had hij de stedenbouwkundige ontwikkeling onder zijn beheer.
• Willemstad geklemd in haar veste door Simon Nieuwkoop.
  Het schootsveld van de vesting diende vrij te blijven van permanente bebouwing. Aan de beperkingen die dit opleverde voor de uitbreiding van Willemstad tot 1926 wordt in dit artikel ruim aandacht besteed.
• Het onderwijs in Willemstad tot 1814 door Const. van Nispen.
  Over de schoolmeesters, scholen en het onderwijs.
• Een indruk van het jeugdwerk in Willemstad  door B.G.D. van Exel-Wigant.
  Een kleine terugblik op het sociale leven van jongeren van 15 tot 25 jaar rond 1940.
• Wij lazen voor u.… door R.C.M. Jacobs
  Publicaties over Willemstad die recentelijk zijn verschenen.

Jaarboek 2 – 1992

• Kris-kras door 1991
  Over de kleine en grote gebeurtenissen die zich in dat jaar hebben voorgedaan.
• Gebouwen die in 1991 verdwenen door ing. P.Hartmans.
  Door brand werden twee schuren verwoest a. de schuur van boerderij Steenpad 3 en b. een schuur aan de Helsedijk 35.. Al eerder verdween bij de aanleg van de Deltawerken het gors Maltha.
• Oude bomen in Willemstad bekeken aan de hand van oude ansichten door J.A. Schot.
  Het groene karakter van Willemstad wordt sterk bepaald door de zwaar beplante wallen en singels. Oude foto's van wallen en straten tonen aan welke bomen in de loop der jaren zijn verdwenen en welke behouden zijn gebleven.
• Sporen in het landschap: de forten van 1747/1748 door C. van Mastrigt.
  In 1747 was Frankrijk ons land binnengevallen en had het onneembaar geachte Bergen op Zoom ingenomen. In allerijl werden rond Willemstad een aantal aarden forten aangelegd, waarvan de contouren nog steedss in het landschap zichtbaar zijn.
• Willemstad geklemd in haar veste II door Simon Nieuwkoop.
  De eerste uitbreidingsplannen voor de vesting Willemstad nadat de vestingstatus bij Koninklijk Besluit van 28 mei 1926 werd opgeheven.
• Het onderwijs in Willemstad van 1814 – 1940 door Const. van Nispen.
  De ontwikkeling op onderwijsgebied tussen het einde van de bezetting door de Fransen en het begin van de bezetting door de Duitsers.
• Wij lazen voor u…. door R.C.M. Jacobs
  Recentelijk verschenen publicaties over Willemstad.

Jaarboek 3 – 1993

• Kris-kras door 1992 door J. Graafmans-Dubois en B.G.D. van Exel-Wigant
  Over de kleine en grote gebeurtenissen die zich in dat jaar hebben voorgedaan.
• Gebouwen die in 1992 verdwenen door ing. P. Hartmans.
  Door sloop verdween de schuur aan de Achterstraat 17, laatstelijk als veestal in gebruik.
• Wij lazen voor u…. door R.C.J.M. Jacobs.
  Recentelijk verschenen publicatie over Willemstad.
• Beleg en verdediging van Willemstad  door Const. van Nispen.
  Dit jaarboek is bijna in zijn geheel gewijd aan de belegering van Willemstad door de Fransen in 1793. Door de gemeente Willemstad werd een speciale uitgave onder de titel 'Beleg en verdediging van Willemstad in 1793' uitgegeven.
• De prijsvaarzen uit 1793 door Jacqueline Graafmans-Dubois.
  Een literaire bijdrage over de verzen die opgedragen zijn of  uitgebracht ter herinnering aan Carel baron van Boetzelaer onder wiens leiding Willemstad de aanvallen der Fransen doorstond.

Jaarboek 4 – 1994

• Kris-kras door 1993 door J. Graafmans-Dubois en B.G.D. van Exel-Wigant.
  Over de grote en kleine gebeurtenissen die zich in dat jaar hebben voorgedaan.
• Gebouwen die in 1993 verdwenen door ing. P. Hartmans.
  Gesloopt werd één pand, namelijk de woning Stadsedijk 89.
• De Willemstadse stadspoorten door C. van Mastrigt.
  In dit artikel wordt de geschiedenis van de beide stadspoorten behandeld, namelijk de Waterpoort en de Landpoort. Met o.a. de ontwerptekening van de Waterpoort door de bekende architect Pieter Post.
• Vorstelijke bezoeken aan Willemstad in de Franse tijd door Const. van Nispen.
  In deze bijdrage wordt behandeld wat er allemaal kwam kijken bij de bezoeken van koning Lodewijk Napoleon in 1809 en van keizer Napoleon in 1811.
• Mobilisatie, vluchtelingen en demobilisatie vóór, tijdens en ná de Eerste Wereldoorlog, 1914-1918 door Th.C.M. Noordermeer.
  Met name West-Brabant werd tijdens de Eerste Wereldoorlog overspoeld door Belgische vluchtelingen. Het artikel spits zich toe wat er toen in en nabij Willemstad gebeurde.
• Willemstad geklemd in haar veste III door Simon Nieuwkoop.
  Na de opheffing van de vestingstatus in 1926 bracht burgemeester Van der Veen in de eerste raadsvergadering na dit besluit de noodzaak tot vaststelling van een uitbreidingsplan ter sprake. Het duurde tot 1947 voordat de gemeenteraad een dergelijk plan vaststelde.
• De bevrijdingsdagen van Willemstad  door Joop Vermeulen.
  Een beeldverhaal van foto's en een toelichtende tekst over de novemberdagen van 1944.
• Evacuatie en terugkeer 1944/45. Herinneringen van een schooljongen door Han ('Sander") de Groot.
  De auteur beschrijft zijn herinneringen aan de evacuatie naar Breda begin november 1944, zijn verblijf aldaar en de terugkeer naar Willemstad in 1945.
• Wij lazen voor u…. door R.C.M. Jacobs.
  Recentelijk verschenen publicaties over Willemstad.

Jaarboek 5 – 1995

• Kris-Kras door 1994 door J. Graafmans-Dubois en B.G.D. van Exel-Wigant.
  Kleine en grote gebeurtenissen die zich in 1994 in Willemstad hebben voorgedaan.
• Gebouwen die in 1994 verdwenen door ing. P. Hartmans.
  Gesloopt werden a. schuur aan de Achterstraat 11 om plaats te maken voor woningen, die tien jaar later nog niet gebouwd zijn; b. het in 1951 door de molenaar gebouwde pakhuis bij de molen t.b.v. een appartementengebouw, met een uitgebreide lijst van bewoners van de vier woningen die er vroeger stonden; c. de in 1909 gebouwde schuur Stadsedijk 113 ten behoeve van een garage bij de naast gelegen woning Stadsedijk 115.
• Jeugdherinneringen van een oud-Willemstadter door Const. van Nispen.
  In 1965 stuurde oud-Willemstadter A.J.B.L. Radix te Amsterdam een brief aan de burgemeester van Willemstad met een bijlage van 28 vellen papier met zijn jeugdherinneringen. De heer van Nispen maakte er een verhaal van.
• Herinneringen aan mijn schooljaren op de openbare lagere school in Willemstad door Han de Groot Nzn.
  In mei 1939 beleefde Han de Groot zijn eerste schooldag op de lagere school aan de Kerkring. Zijn herinneringen aan zijn schooljaren en zijn onderwijzers beschrijft hij in dit artikel. Zelf koos hij ook voor een loopbaan in het onderwijs.
• De belevenissen van de bewoners van de Bovensluis na de bevrijding door Const. van Nispen.
  In dit artikel wordt een precair onderwerp aangesneden, namelijk de evacuatie van al de bewoners van de Bovensluis in januari 1945, een evacuatie die meer op een deportatie leek.
  Van zeshoek tot zevenhoek. De voltooiing van de Willemstadse omwalling door C. van Mastrigt.
  Aan de hand van enkele plattegronden wordt de ontwikkeling van de vestingwerken en de financiële gevolgen daarvan in het kort behandeld.
• De buitendijkse bastions Gelderland en Groningen door C. van Mastrigt.
  In aansluiting op het vorige artikel wordt nader ingegaan op de bouw en de latere ontwikkeling van de twee buitendijkse bastions. Dit ter gelegenheid van de restauratie van bastion Groningen.
• Het trieste einde van een Willemstadse chirurgijn door Const. van Nispen.
  Op 24 oktober 1752 werd de meesterchirurgijn Hendrik van den Bergh gearresteerd en als een boef onder het stadhuis opgesloten. Een week later pleegde hij zelfmoord. Een hard verhaal over intriges, kwaadsprekerij, leugens en verdachtmakingen.
• Wij lazen voor u….  door R.C.M. Jacobs.
  Recentelijk verschenen publicaties over Willemstad.

Jaarboek 6 – 1996

• Kris-Kras door 1995 door J. Graafmans-Dubois en B.G.D. van Exel-Wigant
  Kleine en grote gebeurtenissen in Willemstad in het jaar 1995.
• Gebouwen die in 1995 verdwenen door Joop Vermeulen.
  Het oude leegstaande pandje aan de Hofstraat 2 werd gesloopt en in ongeveer dezelfde stijl als vroeger  opgebouwd met gebruikmaking van de oude stenen en dakpannen.
• Krijgsvolk over de vloer. De Ruigenhil en Willemstad tijdens het eerste deel van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1609)  door C. van Mastrigt.
  Al vier jaar na het ontstaan van het dorpje Ruigenhil brak de oorlog uit. Niemand van de nieuwe bewoners zou ooit nog de vrede meemaken. Ze ondervonden aan den lijve wat oorlog betekende. Ze maakten de invallen van Watergeuzen en Spanjaarden mee, moesten nachtelijke wachtdiensten doen op de dijken en wallen, zagen hun dorpje in een vesting veranderen en ze moesten leren leven met soldaten.
• Wetenswaardigheden rond de wind-watermolen en het latere stoomgemaal "De Eensgezindheid" aan de Bovensluis door Th.C.M. Noordermeer.
  Uit dit artikel blijkt dat algemene (polder)belangen niet altijd stroken met de persoonlijke belangen, waardoor besluitvorming niet altijd zuiver gebeurt.
  Uit Willemstads tramverleden; door M.J. van Gink.
  Hierin wordt uitvoerig ingegaan op de vroegere tramplannen en de Z.N.S.M. –stoomtramlijn tussen Oud Gastel en Willemstad.en hoe de tramverbinding met Willemstad tot stand kwam.
• Kinderspelen uit die goeie ouwe tijd door Han de Groot Nzn.
  Evenals in zijn vorige artikelen put de auteur uit zijn herinneringen aan zijn jeugd. Met tekeningen van zijn hand.
• Oude huisnamen in Willemstad door Joop Vermeulen.
  Jarenlang uitputtend onderzoek was nodig om de situering van de panden, die vroeger een naam droegen, te kunnen plaatsen in het huidige stadsbeeld. Dit lukte bij maar liefst 62 panden.
• Wij lazen voor u …. door R.C.M. Jacobs.
  Recentelijk verschenen publicaties over Willemstad.

Jaarboek 7 – 1997 Dag Willemstad

Dit jaarboek is van een geheel andere aard en in een ander formaat uitgevoerd dan de vorige uitgaven. Het verscheen in het kader van de opheffing van de zelfstandige gemeente Willemstad. Vandaar ook de titel. Het is meer een fotoboek met zeer kort gehouden teksten, waarin in globale lijnen verschillende aspecten van de Willemstadse geschiedenis – van zeer lang tot zeer kort geleden – worden beschreven.

De inhoud:

• Voorwoord door burgemeester C.J. de Ronde en Inleiding door R.C.M. Jacobs
• De ontstaansgeschiedenis door C. van Mastrigt
• Het bestuur door H. Tuinman
• Het militair verleden door C. van Mastrigt
• De ruimtelijke ontwikkeling door S. Nieuwkoop 
• De bedrijvigheid door C. van Mastrigt
• Het onderwijs door H. Tuinman
• De kerken door ds. P. van Veldhuizen
• Het vervoer door C. van Mastrigt
• Zomaar mensen door P. Oosters
• Het water door J.A. Schot
• De Willemstadse verenigingen door A.M. Wilmink-Noom en B.G.D. van Exel-Wigant  Festiviteiten door J. Graafmans-Dubois
• Willemstad onneembaar en ondeelbaar? door S. Nieuwkoop
• Willemstad in jaartallen door C. van Mastrigt.

Tussen Hollandsch Diep & Mark-Dintel

Water als vriend en vijand in de gemeente Moerdijk
Een uitgave uit 1999 van de Heemkundekring De Willemstad, in samenwerking met de heemkundekringen van Fijnaart en Heijningen, Klundert, Moerdijk, Standdaarbuiten en Zevenbergen.
In het boek worden een aantal aspecten van het water besproken.

• De toestand van de gemeente Moerdijk voor de inpoldering door M. Herben en L. van der Mierden
• Van gors tot korenland door C. van Mastrigt
• De visserij vanuit Moerdijk en Willemstad door J.G.J.M Verschuren en C.M. Kortsmit
• Water op peil door P.P.M. van Geelen
• Vaarwater door C.M. Kortsmit
• Koel, helder water door C. van Mastrigt
• Water als bondgenoot door C. van Mastrigt
• Als water je vijand wordt door F. Sneep
• Het getij getemd door J.G. van Horne.

1999 Prijs: € 7,50

Willemstad – Een wandeling langs de oude vestingwerken door P. Hartmans

Wandelend langs de Willemstadse vestingwerken komt men bouwwerken tegen die een beeld geven van vierhonderd jaar vestingbouwkunde. Deze handzame brochure met vele verduidelijkende tekeningen en foto's is hierbij een handige gids.

1993 Prijs: € 3,-

De Volkeraksluizen – Het grootste binnenvaartsluizencomplex ter wereld door Jan van Horne

Allerlei aspecten van de bouw van de Volkeraksluizen als onderdeel van het Deltaplan en het gebruik hiervan worden hierin beschreven.

1998 Prijs: € 5,70

Groeten uit Willemstad – Een stad in beeld

Ter gelegenheid van het 25- jarig bestaan van de Heemkundekring De Willemstad in 2003 verscheen dit fotoboekje. Naast oude foto's zijn recent gemaakte opnames geplaatst onder het motto "kijken en vergelijken".
Oude ansichtkaarten en foto's  J. Bandsma, foto's 2003 P.H. Oosters, Teksten C. van Mastrigt, digitalisering Rob Visser, vormgeving Beer Clement.

Prijs € 15,-

Willemstad PrinsheerlijK, een vestingstad in roerige en minder roerige tijden door C. van Mastrigt

Willemstad en de polder de Ruigenhil hebben sinds hun bestaan dikwijls s roerige tijden beleefd. Het Eiland van de Ruigenhil en Klundert was vanaf 1572 het strijdtoneel tussen Watergeuzen en Spanjaarden. Prins Willem van Oranje liet in 1583 het dorpje Ruigenhil omwallen, dat kort daarna naar hem Willemstad genoemd werd. De vesting lag gedurende  Tachtigjarige Oorlog veelal op het grensgebied van het oorlogsgebied en doorstond in 1793 een belegering door de Fransen.

Maar bij elke oorlog was Willemstad wel op de een of andere manier betrokken. Regelmatig verkeerde de vesting in staat van beleg, kwamen militairen het garnizoen verstreken of werd de polder geïnundeerd. Verschillende vestingwerken herinneren aan bepaalde oorlogen, ze werden dan nieuw aangelegd of aangepast aan verbeterde aanvalstechnieken.

De rede en de haven van Willemstad fungeerden vaak als verzamelpunt voor de troepenschepen  waarmee Prins Maurits ten strijde trok tegen onder andere Oostende en Sluis. Ook als Engeland weer ergens op het vasteland in oorlog was, werden Engelse troepen hier aan land gebracht of gingen hier te scheep. In dit boek komen behalve de roerige ook de minder roerige tijden aan bod. De bewogen geschiedenis van Willemstad is tenslotte niet alleen die van een vestingstad, maar ook van een plaats waar het prinsheerlijk toeven is.

Gewijzigd: 10-07-2022
Beheer website: Piet Polak
© Heemkundekring De Willemstad